മതവും ശാസ്ത്രവും
മതവിശ്വാസങ്ങളെ ശാസ്ത്രസത്യങ്ങളായി അവതരിപ്പിച്ച് പാഠപുസ്തകങ്ങളിലൂടെ പഠിപ്പിക്കാനുള്ള നീക്കം രാജ്യം നേടിയെടുത്ത ശാസ്ത്രപുരോഗതിയെ തടസ്സപ്പെടുത്തുമെന്ന കേരള സ്പീക്കറുടെ അഭിപ്രായപ്രകടനം വിവാദം സൃഷ്ടിച്ചിരിക്കുകയാണ്. യഥാര്‍ഥത്തില്‍, ശാസ്ത്ര – ചരിത്ര മേഖലകളില്‍ നടക്കുന്ന കൈകടത്തലുകളെ സംബന്ധിച്ച് കഴിഞ്ഞ ഏതാനും വര്‍ഷങ്ങളായി പൊതുഇടത്തില്‍ നിരന്തരം ചര്‍ച്ച നടക്കാറുണ്ട്.
എന്നാല്‍, ഇത്തവണ അഭിപ്രായ പ്രകടനം നടത്തിയത് മുസ്‌ലിം പേരുള്ള വ്യക്തിയാണ് എന്നതുകൊണ്ട് വിവാദത്തിന്റെ ഗതി മാറി. ഇസ്‌ലാമോഫോബിയയുടെ അനന്തസാധ്യതകളെ ‘ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്ന’ കാഴ്ചയാണ് പിന്നീട് നാം കണ്ടത്. മറ്റുള്ളവരുടെ വിശ്വാസത്തെ അവഹേളിക്കുന്ന ഒന്നിലും കക്ഷി ചേരാതിരിക്കുക എന്നതാണ് മുസ്‌ലിംകളുടെ മതപരമായ ബാധ്യത. അതേസമയം, മതവും ശാസ്ത്രവും കൂട്ടിക്കലര്‍ത്തുന്ന പ്രവണതകളെ നാം തിരിച്ചറിയേണ്ടതുണ്ട്.
അറിവിനും പ്രബുദ്ധതയ്ക്കും വേണ്ടിയുള്ള അന്വേഷണത്തില്‍, മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ ശ്രദ്ധേയമായ രണ്ട് യാത്രകളാണ് മതവും ശാസ്ത്രവും. അവ പരസ്പര വിരുദ്ധമോ എതിര്‍ശക്തികളോ അല്ല. പ്രപഞ്ചത്തെക്കുറിച്ച് സമഗ്രമായ ഒരു ധാരണ നേടുന്നതിന് രണ്ട് പാതകളും സ്വീകരിക്കേണ്ടത് അനിവാര്യമാണ്. എന്നാല്‍, മതവും ശാസ്ത്രവും അവയുടെ അടിത്തറകളിലും സമീപനങ്ങളിലും അടിസ്ഥാനപരമായി വ്യത്യസ്തമാണ്. രണ്ടും മനുഷ്യന്റെ ധാരണയുടെയും അറിവിന്റെയും പ്രധാന വശങ്ങളാണെങ്കിലും, അവ വ്യത്യസ്ത മേഖലകളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും വ്യത്യസ്ത തരം ചോദ്യങ്ങളും രീതിശാസ്ത്രങ്ങളും കൈകാര്യം ചെയ്യുകയും ചെയ്യുന്നു.
മതം പ്രാഥമികമായി വിശ്വാസം, ആത്മീയത, അതീന്ദ്രിയ ജ്ഞാനം, അമാനുഷികത എന്നിവയെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്. വ്യക്തികളുടെയും സമൂഹങ്ങളുടെയും ധാര്‍മ്മികമായ പെരുമാറ്റത്തെ നയിക്കുന്ന വിശ്വാസങ്ങളുടെയും ആചാരങ്ങളുടെയും മൂല്യങ്ങളുടെയും ഒരു വ്യവസ്ഥയാണ് മതം. മതത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം പലപ്പോഴും വിശുദ്ധ ഗ്രന്ഥങ്ങള്‍, പ്രവാചകന്മാരുടെയോ ആത്മീയ നേതാക്കളുടെയോ അധ്യാപനങ്ങള്‍, ആധികാരികവും മാറ്റമില്ലാത്തതുമായി കണക്കാക്കുന്ന ദൈവിക വെളിപാടുകള്‍ തുടങ്ങിയവയാണ്. മതപരമായ വിശ്വാസങ്ങള്‍ അനുഭവപരമായ പരിശോധനയ്‌ക്കോ ശാസ്ത്രീയ പരീക്ഷണങ്ങള്‍ക്കോ വിധേയമല്ല. അവ വിശ്വാസത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിലാണ് അംഗീകരിക്കപ്പെടുന്നത്. മതത്തെ ശാസ്ത്രീയമായി വ്യാഖ്യാനിച്ച് തെളിയിക്കാന്‍ ശ്രമിക്കുന്നതിലൂടെ അത് മതം എന്ന കാറ്റഗറിയില്‍ നിന്ന് വേര്‍പെടുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്.
മറുവശത്ത്, ശാസ്ത്രത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം അനുഭവപരമായ തെളിവുകളും ശാസ്ത്രീയ അന്വേഷണങ്ങളുമാണ്. പ്രകൃതിലോകത്തെ മനസ്സിലാക്കുന്നതിനുള്ള വ്യവസ്ഥാപിതവും തെളിവുകളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതുമായ സമീപനമാണ് ശാസ്ത്രം. പ്രകൃതി പ്രതിഭാസങ്ങളെക്കുറിച്ചുള്ള അനുമാനങ്ങള്‍ രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിനും പരീക്ഷിക്കുന്നതിനും വിവിധങ്ങളായ ശാസ്ത്രീയ മാര്‍ഗങ്ങള്‍ ആശ്രയിക്കുന്നു. നിരീക്ഷണം, അനുമാനം, പരീക്ഷണം, ദത്ത ശേഖരണവും വിശകലനവും, പിയര്‍ അവലോകനം, നിഗമനവും സിദ്ധാന്ത വികസനവും എന്നീ ഘട്ടങ്ങളിലൂടെയാണ് ശാസ്ത്രസത്യങ്ങള്‍ കടന്നുപോകുന്നത്. അതിനാല്‍ തന്നെ, മതപരമായ ശാസനകളെ ഈയൊരു രീതിശാസ്ത്രത്തിലൂടെ വിശകലനം ചെയ്യാന്‍ സാധ്യമല്ല.
ജീവിതത്തിന്റെ അര്‍ഥം, ധാര്‍മികത, ഉദ്ദേശ്യം, ദൈവിക അസ്തിത്വം തുടങ്ങിയവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചോദ്യങ്ങളാണ് മതം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നത്. അത് പലപ്പോഴും മനുഷ്യന്റെ അസ്തിത്വത്തിന്റെ ആധ്യാത്മികവും ആത്മീയവുമായ വശങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുന്നു. മറുവശത്ത്, ശാസ്ത്രം പ്രകൃതി പ്രതിഭാസങ്ങളെയും പ്രപഞ്ചത്തെ നിയന്ത്രിക്കുന്ന ഭൗതിക നിയമങ്ങളെയും വിശദീകരിക്കുന്നതില്‍ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീകരിക്കുന്നു. ഇതിനര്‍ഥം, മതം ശാസ്ത്രവിരുദ്ധമാണെന്നോ ശാസ്ത്രം മതവിരുദ്ധമാണെന്നോ അല്ല.
മതത്തിനും ശാസ്ത്രത്തിനും സ്വതന്ത്രമായി നിലനില്‍ക്കാനും ജീവിതത്തെയും പ്രപഞ്ചത്തെയും കുറിച്ച് വ്യത്യസ്ത വീക്ഷണങ്ങള്‍ നല്‍കാനും കഴിയും. അവ വ്യത്യസ്ത മേഖലകളില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയും വ്യത്യസ്ത തരം ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ഉത്തരം നല്‍കുകയും ചെയ്യുന്നു. ശാസ്ത്രം പ്രകൃതി ലോകവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ‘എങ്ങനെ’, ‘എന്ത്’ എന്നീ ചോദ്യങ്ങളെ അഭിസംബോധന ചെയ്യുമ്പോള്‍, മതം പലപ്പോഴും ‘എന്തുകൊണ്ട്’ എന്ന ചോദ്യങ്ങളിലേക്കും വിശ്വാസ- ആത്മീയ കാര്യങ്ങളിലേക്കുമാണ് പ്രവേശിക്കുന്നത്. അതുകൊണ്ട് തന്നെ, മതവിശ്വാസങ്ങളെ ശാസ്ത്രീയ വസ്തുതകളായി അവതരിപ്പിക്കുന്നത് ഒരേസമയം മതവിരുദ്ധവും ശാസ്ത്രവിരുദ്ധവുമാണ്.